AKILLI MAKİNELER ÇAĞINDA ÖĞRENME
İnsanlaşan makine, makineleşen insan
Uzun süren teknolojik evrimin sonunda makinelerin yükselişi büyük hız kazandı. İnsan üretimi olan yapay nesneler insana özgü davranışlar sergilemeye başladı. Yapay olarak oluşturulan sayısal ağ ve algoritmalar insan aklının işleyişine benzer şekilde çalışıyor. Yapay zeka, basit kullanıcı oyuncaklarından karmaşık endüstriyel sistemlere kadar bir çok uygulamaya güç vermeye başladı. O araba artık şoför olmadan gidiyor; robottan iş arkadaşlarım oluyor; cebimde benimle konuşan bir alet… Özetle makine giderek akıllanıyor ve bu yönüyle insanlaşıyor.
,
Yine teknoloji sağ olsun, bir yandan süper nesneler yaratırken diğer yandan da insanı dönüştürüyor. Gözlük, protez, platin, kalp pili derken, birden, vücuda alınan nano ölçekte robotlar, yazıcıda basılmaya başlanan yapay organ parçaları, zihne eklenecek çipler, gen haritası, zihin haritası projeleri, hastalıkları daha ortaya çıkmadan önleme fırsatları gibi bir çok gelişme yaşanıyor. Doğru-yanlış ya da iyi-kötü tartışmaları bir tarafa, görünen bir gerçek olarak insan da giderek makineleşiyor.
İnsan ve makinenin bu yakınlaşmasının teknolojik bir tekilliğe (singularity) kadar gideceğini düşünenler var. Bu, makine ve insanın bir bütün olması ile ilgili ortaya atılan bir senaryo. Bazıları için zihnin makineye aktarılarak ölümsüzlüğün kapılarını açacak bir ütopya. Ama kimilerine göre de insanlığının sonunu getirecek bir distopya… Olayların nereye kadar gidebileceğini bilmek mümkün değil. Ama şahit olduğumuz, bizzat deneyimlediğimiz ve etkilerini hissettiğimiz bir gerçek var ki makineler önlenemez bir şekilde yükseliyor ve her şeyi dönüştürüyor.
Öğrenmenin Geleceği
Öğrenmenin de teknoloji gelişim dalgalarından etkilenmemesi mümkün değil. Yazının icadı, tabletlerin kullanılması, kağıt, matbaa, radyo, televizyon, bilgisayar, mobil cihazlar… Her yeni teknoloji öğrenme olanaklarını başka bir boyuta taşımış. İnternet ve sosyal medya devrimi ile tüm kürede herkes birbirine öğreten ve birbirinden öğrenen haline gelmiş. Herkesin sürekli içerik ürettiği devasa bilgi ve öğrenme ağları; bu dünyaya doğan çocukların önceki nesillere göre farklı bir kafada olması; insanın istediği bilgiye istediği an ulaşabilmesi... Dolayısıyla öğrenme de dönüşüyor ve dönüşüm yeni olanaklarla birlikte yeni zorlukları da beraberinde getiriyor.
Bir de denkleme yapay zekanın girmeye başladığı bu dönemde şu soruları sormak ve bunlara sürekli ama sürekli yanıtlar aramak gerekiyor.
1.
Senaryo yazmaya, beste yapmaya başlayan yapay zeka gerçekten kullanılabilir nitelikli eğitim içeriği geliştirip bir öğrenme sürecinin tasarımını yapabilecek mi?
2.
İçerik geliştirmenin yanında ne kadar iyi bir seçkici ve toplayıcı (curator/aggregator) olacak? Yani benim öğrenme ihtiyaçlarıma göre gerekli bilgiyi en iyi kaynaklardan toplayıp getirebilecek mi?
3.
Peki ya gelişim desteği? Dijital ya da robot asistanlar rehber, koç, mentor, hatırlatıcı, pekiştirici, motive edici gibi rollerde küçük büyük herkesin gelişim sürecine ne oranda destek verecek?
4.
Tüm bu gelişmelerle "bireyselleştirilmiş/uyarlanmış öğrenme" denen hayal gerçek olacak mı? Akıllı planlama mekanizmaları sayesinde herkes tam da kendi ihtiyacına göre uygun kapsamda, derinlikte, uzunlukta ve tempoda öğrenme deneyimleri yaşayabilecek mi?
5.
Bu özellikleri ile makine zaten bir çeşit eğitmen. Metinleri sese dönüştürme, ses ve görüntü tanıma ve giderek doğallaşan konuşma yeteneği ile gerçek eğitmenlerin yerini ne kadar dolduracak?
6.
Böyle bir ortamda, şu andaki eğitmenlerin kendilerini nasıl dönüştürmesi gerekiyor? Eğitmenler açısından varoluşsal bir tehlike var mı yoksa eğitmenler hiç olmadığı kadar önemli hale mi geliyor?
7.
Öğrenme ve gelişim sürecinin işleyişini mümkün kılan tüm arka plan ve altyapı işlemleri (kayıt, izleme, notlandırma, raporlama vb.) yapay zeka destekli olarak ne kadar otomatikleştirilebilir?
8.
Öğrenme ve gelişim sürecinde ortaya çıkan büyük veri üzerinde yapılacak analizlerle makinenin geleceğe yönelik tahmin gücü ne kadar artacak?
9.
Ve hepimiz için makinenin olmadığını olmak, makinenin yapamadığını yapmak, insan kalmak ve insanın değerini artırmak nasıl mümkün olacak?
10.
Peki başka hangi soruları sormalıyız?